Αρχική > Πολιτισμός & περιβάλλον
Μνημεία και φυσικά αξιοθέατα
© Alexandra Vavarigou
Παλαιόχωρα
Απέναντι από το όμορφο χωριό Περαχώρι, στην πλαγιά, υπάρχουν τα ερείπια του μεσαιωνικού οικισμού της Παλαιοχώρας. Η κατάσταση των εκκλησιών και σπιτιών, που διασώζονται, επιτρέπει στον φίλο επισκέπτη να αντιληφθείι πώς ήταν στα χρόνια της ακμής τους. Η αρχιτεκτονική των σπιτιών είχε αμυντικό χαρακτήρα. Τα σπίτια λειτουργούσαν σαν φρούρια, γι’ αυτό δεν είχαν μπαλκόνια, αλλά μικρά και στενά παράθυρα-πολεμίστρες.
Το μέρος δεν επιλέχτηκε τυχαία. Η θέα προς το Ιόνιο είναι εξαιρετική, η είσοδος προς το λιμάνι ολοκάθαρη κι έτσι όποιο εχθρικό καράβι ερχόταν, γινόταν αμέσως αντιληπτό.
Οι τρεις εκκλησίες που θα συναντήσουμε στην Παλαιοχώρα, αποτελούν ιστορικά, διατηρητέα μνημεία Βυζαντινής Τέχνης και έχουν υπαχθεί στην Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων. Είναι η Κοίμηση της Θεοτόκου ή Παλιά Παναγία, τα Εισόδια της Θεοτόκου ή Μαρουλάτικη, η οποία αναστυλώθηκε το 1970, και από τότε συντηρείται και λειτουργείται κάθε 21 Νοέμβρη ανελλιπώς, από οικογένεια του Περαχωρίου, και ο ΄Αγιος Ιωάννης με το ψηλό, πέτρινο καμπαναριό του, που στέκει αγέρωχα και φαίνεται από μακριά. O πρώτος και ο τρίτος ναός συντηρήθηκαν από ειδικούς επιστήμονες, ενώ και οι τρεις περιέχουν τοιχογραφίες ανεκτίμητης αξίας.
Μία επίσκεψη στο μέρος αυτό είναι εύκολη γιατί υπάρχει περιπατητικό μονοπάτι, το οποίο περνά μέσα από τα ερείπια. Ο επισκέπτης θα θαυμάσει «ανθρώπων έργα» μιας άλλης εποχής, θα εκστασιαστεί από μια ανεπανάληπτη θέα και, σίγουρα, θα θελήσει να έρθει ξανά και ξανά σε αυτή την Ιθακησιακή …Καλντέρα!
Λαζαρέτο
Το Λαζαρέτο είναι ένα μικρό, πανέμορφο νησάκι στην είσοδο του λιμανιού στο Βαθύ, με καταπράσινα πεύκα και ένα μοναδικό κτίσμα, το εκκλησάκι του Σωτήρος.
Υπό Ενετική κυριαρχία λειτουργούσε ως λοιμοκαθαρτήριο, εξ’ ου και η ονομασία του. Τα λαζαρέτα ήταν χώροι υποδοχής των καραβιών όπου έμπαιναν σε καραντίνα επιβάτες, πληρώματα και εμπορεύματα. Η λέξη αποτελεί εξελληνισμένη μορφή της Ιταλικής Lazaretto, αν και η προέλευσή της έχει αμφιλεγόμενες ερμηνείες. Από το 1560 τα πλοία άραζαν εκεί και παρέμεναν σε καραντίνα 40 μέρες, πριν προσεγγίσουν την ακτή. Το 1817 οι ΄Αγγλοι κατασκεύασαν διώροφο κτίριο, το οποίο κάλυπτε όλη σχεδόν την επιφάνεια του νησιού και αυτό αργότερα, χρησιμοποιήθηκε σαν φυλακή. Με τους σεισμούς του 1953 το κτίριο υπέστη μεγάλες ζημιές και κατεδαφίστηκε. Διατηρήθηκε μόνο το εκκλησάκι του Σωτήρος, το οποίο υπολογίζεται πως κτίστηκε το 1668. Κάθε χρόνο, στις 5 και 6 Αυγούστου, το εκκλησάκι γιορτάζει και πλήθος κόσμου συμμετέχει, πηγαίνοντας εκεί με καΐκια και βάρκες για τη λειτουργία.
Τα τελευταία χρόνια το νησάκι αυτό αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα μέρη του Ιονίου για ζευγάρια απ’ όλα τα μέρη της Ελλάδας, τα οποία το επιλέγουν, ως έναν άκρως ρομαντικό προορισμό, για να παντρευτούν και να δώσουν όρκους αιώνιας αγάπης.
Αλυκές
Οι Αλυκές βρίσκονται στην περιοχή του Μάρμακα, στο βορειοανατολικότερο τμήμα του νησιού, κοντά στο ακρωτήρι Μέλισσα. Πρόκειται για ένα εποχικό λιμνίο αλμυρού νερού έκτασης τριών (3) στρεμμάτων. Τον χειμώνα τα κύματα της θάλασσας το γεμίζουν με νερό και φύλλα ποσειδωνίας. Παράλληλα, το νερό της βροχής καθώς ρέει επιφανειακά μεταφέρει άργιλο, ο οποίος επικάθεται στον πυθμένα του υγροτόπου. Το καλοκαίρι το νερό εξατμίζεται και αποκαλύπτεται ο λασπώδης και γεμάτος οργανικές ουσίες πυθμένας του.
Οι Αλυκές έχουν απογραφεί από την WWF ως ο μοναδικός υγρότοπος της Ιθάκης (ITH001). Σε αυτές σταματούν να ξαποστάσουν διάφορα μεταναστευτικά πουλιά, κυρίως κατά τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες (Λευκοτσικνιάδες, Σταχτοτσικνιάδες, Κουρνάκλες, Θαλάσσιος Κόρακας).
Όπως φανερώνει και το όνομα των Αλυκών, παλιά οι κάτοικοι περισυνέλεγαν από εκεί το αλάτι τους, όμως μετέπειτα η χρήση της περιοχής άλλαξε. Οι κάτοικοι χρησιμοποιούσαν τον χώρο για να κάνουν τα λασπόλουτρά τους, καθώς υπήρχε η φήμη πως είχε ιαματικές ιδιότητες. Στη συνέχεια, η χρήση των Αλυκών εγκαταλείφθηκε με αποτέλεσμα να κατακλυστούν από απορρίμματα που έφερναν οι ισχυροί Νοτιοανατολικοί άνεμοι,κατά την διάρκεια του χειμώνα. Το 2008 έγινε μια σοβαρή, εθελοντική προσπάθεια καθαρισμού τους με εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Οι Αλυκές ανατολικά γειτνιάζουν με μια από τις μεγαλύτερες και ομορφότερες παραλίες του νησιού. Επειδή η πρόσβαση εκεί είναι σχετικά εύκολη, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, η περιοχή συγκεντρώνει πολύ κόσμο. Γι αυτό θα πρέπει όλοι μας, Δημοτική αρχή, κάτοικοι της Ιθάκης, επισκέπτες της Ιθάκης και λουόμενοι να είμαστε πολύ προσεκτικοί, διότι, ως υγροβιότοπος, οι Αλυκές έχουν μεγάλη βιολογική σημασία για το νησί.
Μονόλιθοι Ανωγής
Στην ευρύτερη περιοχή της Ανωγής, τόσο περιφερειακά του χωριού, όσο και σε μεγαλύτερη απόσταση, πάνω στο όρος Νήριτο, συναντά κανείς ένα από τα σημαντικότερα φυσικά αξιοθέατα της Ιθάκης. Πρόκειται για εντυπωσιακούς σχηματισμούς κατακόρυφων γιγαντιαίων μονόλιθων, τοποθετημένων πάνω σε ριζιμιές άλλων βράχων, με έντονα τα χαρακτηριστικά προϊστορικών μεγαλιθικών μνημείων. Επιπλέον, ψηλά στο διάσελο του όρους Νήριτου ΒΔ της Ανωγής, έχουν καταμετρηθεί συνολικά δώδεκα μικρότεροι ογκόλιθοι με διάφορα σχήματα και μεγέθη.
Οι εντυπωσιακοί μονόλιθοι και οι πολυάριθμοι πέτρινοι σχηματισμοί, διάσπαρτοι στο όρος Νήριτο, καθιστούν το οροπέδιο της Ανωγής ένα από τα πιο σημαντικά πετροτοπία της Ελλάδας που χρήζει περαιτέρω μελέτης.
Ο σημαντικότερος όλων των μεγαλιθικών σχηματισμών είναι ο “Αράκλης”, ο οποίος βρίσκεται 600 μ. ανατολικά του χωριού. Ο εντυπωσιακός μονόλιθος, έχει ύψος 9 μ., εδράζεται σε ριζιμιά βράχου και περιστοιχίζεται από μικρότερους ογκόλιθους με διάφορες μορφές και μεγέθη. Έχει σχήμα ατρακτοειδές με πεπιεσμένη την ανατολική και δυτική πλευρά, με εμφανείς διαβρωσιγενείς αύλακες ιδίως στην βόρεια πλευρά.
Σε μικρή απόσταση από την πλατεία συναντάμε την «Κουρκούλα» και τον “Καβελάρη»
Στην είσοδο του χωριού, δίπλα στο δρόμο προς το Βαθύ, δεσπόζει το «Ψηλό Λιθάρι». Στο βράχο διακρίνονται ίχνη σμίλευσης γιατί πριν από 110 χρόνια ο πετροπελεκιτής Ιωάννης Παξινός προσπάθησε να φτιάξει τον Βουκεφάλα, το άλογο του Μ. Αλεξάνδρου. Σε κάποιο άστοχο κτύπημα κόπηκε το λαξευμένο κεφάλι και αφού το διέλυσε εγκατέλειψε την προσπάθειά του .
Το Δάσος «Αφεντικός Λόγγος»
Το δάσος του Περαχωρίου Ιθάκης, στη θέση Αφεντικός Λόγγος ΝΔ του Περαχωρίου, εκτείνεται στο όρος Πεταλιάτικο σε υψόμετρο 450-500 μ. Η έκθεσή του είναι βορειοανατολική, με κλίση εδάφους από 50 έως 60% και έκταση περίπου 80 στρεμμάτων. Το έδαφος είναι αβαθές έως μέτρια βαθύ, με σχετικά μικρή διάβρωση και μέτρια αποδόμηση των οργανικών του υπολειμμάτων (χουμοποίηση).
Ο Αφεντικός Λόγγος καλύπτεται από υπεραιωνόβιες Αριές1 (Quercus ilex), το ύψος των οποίων, σε πολλές περιπτώσεις, ξεπερνάει τα 12 μ. Στις παρυφές του δάσους είναι έντονη η παρουσία θαμνώδους βλάστησης, αποτελούμενη κυρίως από συστάδες με κουμαριές (Arbutus unedo), σχίνα (Pistacia lentiscus) και πουρνάρια (Quercus coccifera). Ανάμεσα στους θαμνώνες αναπτύσσονται αρωματικά και φαρμακευτικά φυτά όπως αλισφακιά (Salvia triloba L) και βαλεριάνα (Valeriana officinalis), άγρια σπαράγγια, πολλά είδη λουλουδιών, όπως ορχιδέες, ίριδες, ανεμώνες, κυκλάμινα, τα οποία ανθίζουν από τις αρχές Φεβρουαρίου μέχρι αργά την άνοιξη και τις αρχές του καλοκαιριού. Επιπλέον, το ιδιαίτερο μικροκλίμα της περιοχής (βροχόπτωση, υγρασία, θερμοκρασία), ευνοεί την ανάπτυξη πολλών ειδών μανιταριών, μετά τις πρώτες βροχές του φθινόπωρου.
Οι εναλλαγές τοπίου καθώς και η μορφολογία του εδάφους επιτρέπουν την ανάπτυξη πολλών ειδών ερπετών, μικρών θηλαστικών, όπως το Πετροκούναβο (Martes foina) και ο Σκαντζόχοιρος (Erinaceus concolor) καθώς και διάφορα είδη τρωκτικών όπως ο Λαγός (Lepus europeus). Επίσης η πυκνή και σε πολλά σημεία απροσπέλαστη βλάστηση δημιουργεί ιδανικές συνθήκες ξεκούρασης και ανεφοδιασμού για πολλά είδη της ορνιθοπανίδας, όπως οι σπάνιοι μαυροπετρίτες στη διάρκεια του καλοκαιριού.
Η περιήγηση στον Αφεντικό Λόγγο είναι μια ξεχωριστή βιωματική εμπειρία για κάθε επισκέπτη της Ιθάκης. Με την βοήθεια οδηγού, ο επισκέπτης μπορεί να μυηθεί στα μυστικά του δάσους, να παρατηρήσει από κοντά την πλούσια ορνιθοπανίδα, να ανακαλύψει την μεγάλη ποικιλία αυτοφυών φυτών. Η ανάβαση προς την κορυφή εξελίσσεται μέσα σε ένα μαγευτικό περιβάλλον με μοναδική θέα προς το Περαχώρι και το Βαθύ μέχρι τις απέναντι ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδας.
1 Η Αριά (Quercus ilex) είναι αειθαλές δέντρο, το οποίο αναπτύσσεται αργά, με χαμηλούς ρυθμούς παραγωγής, γεγονός που την καθιστά ισχυρή στο να προσαρμόζεται σε φτωχά εδάφη και σε συνθήκες υδατικών και θερμοκρασιακών καταπονήσεων. Στην Ελλάδα οι Αριές εμφανίζονται συνήθως ως θάμνοι ή μικρά δένδρα ενώ σπανίως φτάνουν στο ανώτατο σημείο τους μεταξύ 12-15 μέτρων. Ως εκ τούτου οι πληθυσμοί Quercus ilex σπάνια σχηματίζουν δάση, ένα εκ των οποίων είναι ο Αφεντικός Λόγγος, και όπου υπάρχουν χρίζουν ιδιαίτερης προστασίας. Στην περίπτωση του Αφεντικού Λόγγου, δυστυχώς, δεν υπάρχει ο κατάλληλος σχεδιασμός για την ανάδειξη, προστασία και μελλοντική διαχείριση του φυσικού του κεφαλαίου, καθώς δεν υπάρχει υπεύθυνος φορέας, πέραν της Δασικής Υπηρεσίας.
